O Κολοστούμπης Π. Γιώργος (BSc, MSc, PhD) είναι πτυχιούχος (BSc) του Τμήματος Επιστήμης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών ως Μηχανικός Λογισμικού από το University of Manchester. Κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος (MSc) στα Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας από το University of City Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο και διδάκτωρ (PhD) Ιατρικής Πληροφορικής του ίδιου πανεπιστημίου. Από τα φοιτητικά χρόνια το ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε στο συνδυασμό της προηγμένης τεχνολογίας με τις επιστήμες της ζωής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι τα συστήματα υποστήριξης κλινικών αποφάσεων, τα πληροφοριακά συστήματα υγείας, η φορητή τεχνολογία m-health, η ρομποτική χειρουργική στον τομέα της ογκολογίας, ουρολογίας, η τηλεχειρουργική και η Βιοϊατρική Τεχνολογία.

Εισαγωγή

Την τελευταία δεκαετία, το διαδίκτυο (Internet) έχει εισβάλλει στην καθημερινότητά μας, μεταβάλλοντας τον τρόπο που μαθαίνουμε, συνεργαζόμαστε, επικοινωνούμε. Η χρήση του διαδικτύου στην υγεία αναδεικνύει τις σύγχρονες τάσεις για την υποστήριξη, πρόσβαση των καθημερινών ανθρώπων εξοικονομώντας χρόνο, για την επεξεργασία των ιατρικών δεδομένων με σκοπό τη γνώση,  ενώ αποτελεί χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής. Πολυάριθμες και ιδιαίτερα δημοφιλείς είναι οι ιστοσελίδες που παρέχουν πληροφορίες για διάφορα  νοσήματα υπό μορφή «ιατρικής εγκυκλοπαίδειας», ενώ πολλές ιατρικές ιστοσελίδες - πύλες, παρέχουν τη δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας με επιστήμονες για παροχή συμβουλών σε θέματα υγείας.

Αξιόλογοι επίσης είναι οι ιστότοποι που παρέχουν τη δυνατότητα συζήτησης και αλληλογραφίας μεταξύ ατόμων με ίδια νοσήματα. Οι χρήστες των ιστοτόπων αυτών προχωρούν σε ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών σχετικά με τη νόσο για παράδειγμα τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές και δημιουργούν ομάδες υποστήριξης σε παγκόσμιο επίπεδο ^3,7. Οι υπηρεσίες που προσφέρονται στο διαδίκτυο συνεχώς εξελίσσονται και αυξάνονται, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα αναγκών, από την απλή μεταφορά αρχείων και μηνυμάτων μέχρι και την πολύπλευρη μαζική ενημέρωση και ζωντανή συζήτηση με ταυτόχρονη μετάδοση εικόνας.

Τηλεϊατρική & Υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας

Σε προηγμένες τεχνολογικά χώρες υπάρχει η τάση να χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο οι υπολογιστές και το διαδίκτυο στην υποστήριξη της ιατρικής πράξης αλλά και στην οργάνωση και διοίκηση του ευρύτερου χώρου παροχής υπηρεσιών υγείας.

Στη χώρα μας η πρακτική αυτή είναι γνωστή σε κάποιο βαθμό και στον ιατρικό κόσμο αξιοποιώντας ποικίλες εφαρμογές τηλεϊατρικής πάνω από εξειδικευμένα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, με σκοπό την από απόσταση υποστήριξη της συνεργασίας επαγγελματιών υγείας και γενικότερα της ιατρικής πράξης, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες και την ωριμότητα της τεχνολογίας να προχωρήσει σε ευρύτερες υπηρεσίες προς τους πολίτες.

Αρκετές είναι οι εφαρμογές για την παρακολούθηση ευπαθών ομάδων ασθενών στο σπίτι τους είτε με απλή βιντεοσκόπηση της γενικής τους κατάστασης, η οποία αναμεταδίδεται σε τακτά χρονικά διαστήματα στο συμβεβλημένο ιατρικό κέντρο, είτε με παρακολούθηση βιοσημάτων και άλλων στοιχείων ενδεικτικών της κατάστασης της υγείας του ασθενούς⁸. Μερικά παραδείγματα τέτοιων εφαρμογών αφορούν στην παρακολούθηση παιδιών με άσθμα, ασθενών με διαβήτη ή χρόνιες καρδιοπάθειες, καθώς επίσης και η παρακολούθηση των τραυμάτων και της γενικότερης πορείας ασθενών μετά από μεταμόσχευση οργάνων ή ιστών.

Η τηλεϊατρική είναι η παροχή υπηρεσιών από επαγγελματίες υγείας, εκεί όπου η απόσταση είναι ένας κρίσιμος παράγοντας, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών για ανταλλαγή πολύτιμων πληροφοριών για τη διάγνωση, θεραπεία, πρόληψη ασθενειών και για τη συνεχή εκπαίδευση των λειτουργών υγείας, καθώς επίσης και για την έρευνα και αξιολόγηση , αλλά και για όλα αυτά που βρίσκονται στο πεδίο ενδιαφέροντος για την αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας της κοινωνίας ^{5, 8}.

Η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών και η πρόσβαση σε αυτές φαίνεται ότι μειώνεται ραγδαία με την αύξηση της απόστασης κατοικίας και εργασίας από τις μεγάλες δευτεροβάθμιες ή τριτοβάθμιες μονάδες. Δυσχεραίνεται συχνά από τις καιρικές συνθήκες και από τις δυνατότητες μεταφοράς των ασθενών. Σε ειδικές περιπτώσεις καθίσταται έως και αδύνατη από μια σειρά παραγόντων όπως η πυκνότητα κυκλοφορίας, οι μαζικές μετακινήσεις σε περιόδους διακοπών πάσης φύσεως κ.α.  Η διαθεσιμότητά τους επίσης ποικίλει για τις διάφορες ώρες της ημέρας. Σε όλες τις περιπτώσεις, είναι εξαιρετικής σημασίας ο χρόνος απόκρισης σε συγκεκριμένο αίτημα, η ανταπόκριση από το ενδεδειγμένο επίπεδο του συστήματος και η εγκυρότητα της απόκρισης. Δεδομένου ότι η Τηλεϊατρική δεν εξαρτάται από την απόσταση, ομάδες ειδικών μπορούν να επιληφθούν του περιστατικού, ακόμα κι αν οι ειδικοί βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία (π.χ. www.hospitalathome.gr)⁴. Οι χρόνοι επικοινωνίας δε, είναι εξαιρετικά μικροί κι ελεγχόμενοι. Εύλογα συνεπώς, η τηλεϊατρική συμβάλλει αποτελεσματικά στην ποιότητα των παρεχόμενων Υπηρεσιών Υγείας.

Ηλεκτρονικό Ιστολόγια & Ιστοσελίδες Υγείας στην Ελλάδα

Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί αρκετοί ελληνικοί ιστότοποι για την ενημέρωση του κοινού σε θέματα διατροφής, πρόληψης, μεθόδων απώλειας βάρους, διακοπής καπνίσματος και πλήθος άλλων θεμάτων υγείας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι ιστοσελίδες, www.stress.gr και www.iator.gr, ενώ δημιουργούνται και ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης υγείας όπως η www.medexperts.gr.

Εκτός από τις ιστοσελίδες είναι διαθέσιμα στο ελληνικό κοινό και ιστολόγια (blogs) τα οποία συμβάλλουν στην παρακολούθηση χρόνιων παθήσεων παρέχοντας υποστήριξη στους ασθενείς μέσα από ομάδες συζήτησης και λίστες αλληλογραφίας για συγκεκριμένα ιατρικά προβλήματα⁶. Με αυτό τον τρόπο τόσο οι ασθενείς όσο και οι συγγενείς τους έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν εύκολα ομάδες υποστήριξης, συγκρίνοντας τις εμπειρίες τους και διαχέοντας πληροφορίες σχετικά με την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης νόσου, εναλλακτικές θεραπείες, κ.α. Αντίστοιχες δραστηριότητες μπορούν να πραγματοποιηθούν φυσικά και μέσα από διεθνείς ιστοσελίδες και ιστολόγια, όπου πλέον επιτρέπεται στον Έλληνα ασθενή να προβεί σε συγκρίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Έρευνες έχουν δείξει ότι με τη διάδοση του διαδικτύου ομάδες ασθενών ενημερώνονται και προσέρχονται για διάγνωση και θεραπεία σε εξειδικευμένα ιατρικά κέντρα σε μεγαλύτερους ρυθμούς σε σχέση με το παρελθόν.

Συζήτηση

Οι ψηφιακές τεχνολογίες γίνονται καθοριστικές για τη διαχείριση της υγείας σε όλα τα επίπεδα, από τον οικογενειακό γιατρό έως και το υπουργείο υγείας. Σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά σχέδια δράσης μπορούν να οδηγήσουν σε κατακράτηση του κόστους επιτρέποντας την παροχή υπηρεσιών υγείας από μακριά, ενώ ταυτόχρονα δίνουν τη δυνατότητα να συμβουλεύονται τους ιατρικούς φακέλους αυτοί που χρειάζονται να το κάνουν, αποφεύγοντας τις άσκοπες επαναλήψεις των ιατρικών εξετάσεων επειδή για παράδειγμα δύο διαφορετικοί γιατροί χρειάζονται να έχουν πρόσβαση στις ίδιες πληροφορίες.

Οι Έλληνες έχουν πλέον τη δυνατότητα να ενημερωθούν πραγματοποιώντας περιήγηση στη μητρική τους γλώσσα και ερχόμενοι σε επαφή με καταξιωμένους έλληνες επαγγελματίες του χώρου της υγείας. Όπως όμως ισχύει για κάθε πληροφορία που ανακτάται μέσω του διαδικτύου, πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για ιατρικού περιεχομένου στοιχεία, ο εκάστοτε περιηγητής οφείλει να ελέγχει την εγκυρότητα της ιστοσελίδας και των συγγραφέων αλλά και να προβαίνει σε διασταύρωση των πληροφοριών είτε ηλεκτρονικά είτε ερχόμενος σε φυσική επαφή με αρμόδιους επαγγελματίες υγείας.

Συμπεράσματα

Στο μέλλον, οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας αναμένεται να χρησιμοποιούν εκτενώς δίκτυα υπολογιστών, με ψηφιακά αποθηκευτικά μέσα και υψηλής τεχνολογίας σταθμούς εργασίας, όπου οι άνθρωποι και οι μηχανές θα συνεργάζονται με στόχο την ολοκλήρωση πολύμορφων ιατρικών δεδομένων και την άμεση και έγκαιρη διάθεση της ιατρικής εξειδίκευσης και εμπειρίας σε όλους τους πολίτες.

Το διαδίκτυο μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντικότατο φορέα αγωγής υγείας προσβάσιμο σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού χωρίς βέβαια να αντικαθιστά την προσωπική επαφή του επαγγελματία υγείας με τον ασθενή.

Βιβλιογραφία

1. COTTRELL R, GIRVAN J, McKENZIE J. Principles & foundations of health promotion and education 4th ed. Pearson, San Francisco, CA, 2009
2. SPITTAELS H, DeBOURDEAUDHUIJ I, BRUG J, VANDELANOTTE C. Effectiveness of an online computer - tailored physical activity intervention in a real-life setting. Health Educ Res 2007, 22:385-397
3. PAPASTERGIOU M. Exploring the potential of computer and video games for health and physical education: A literature review. Comput Edu 2009, 53:603-622
4. Αθηνά Α. Λαζακίδου. "Πληροφοριακά Συστήματα Νοσοκομείων & Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες Υγείας", Αθήνα, 2005
5. Α.Ν. Καστανιά & O.Ferrer Roca. "Εγχειρίδιο τηλεϊατρικής" Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ, Αθήνα, 2009
6. ΤΟΥΝΤΑΣ Γ., ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Ν.Α Αξιολόγηση υπηρεσιών και συστημάτων υγείας, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2007, 24(1):7-20
7. HUGHES B., JOSHI I. and WAREHAM J., Health 2.0 and Medicine 2.0: Tensions and Controversies in the field. Journal of Medical Internet Research, 2008, vol 10, n.3
8. Κολοστούμπης Γεώργιος, Μακρυγιαννάκη Κλεάνθη, Ακρίβος Χριστόδουλος “Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ “ΤΗΛΕΪΑΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΥΓΕΙΑΣ”  10ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, Φεβρουάριος 2010‏ - Αθήνα,   σελ. 80