Η Αφροδίτη Καρά είναι Νοσηλεύτρια ΤΕ, MSc, Γενικό Νοσοκομείο Κορίνθου
Η Μαρία Σαρίδη είναι Διευθύντρια Νοσηλευτικής, PhD Υπηρεσίας, Γενικό Νοσοκομείο Κορίνθου
Εισαγωγή
Ο όρος «stress» προέρχεται από τις λατινικές λέξεις strictus (σφικτός ή στενός) και stringere (παθητική μετοχή) που σημαίνει σφίγγω, κάνω κάτι πιο σφικτό. Τον 15ο αιώνα ο όρος χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει προβλήματα ή πόνο. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο όρος απέκτησε ευρύτερο περιεχόμενο και σήμερα αναφέρεται σε μια σειρά ψυχολογικών παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν την ανθρώπινη υγεία(Τούντας 2011).
Στις αρχές του 1900 ο WalterCannonονόμασε κρίσιμο στρες την αντίδραση σε ένα στρεσογόνο ερέθισμα και προσδιόρισε τη διάσημη αντίδραση μάχης ή φυγής σύμφωνα με την οποία ο ανθρώπινος οργανισμός τίθεται σε κατάσταση ετοιμότητας και συναγερμού και προετοιμάζεται έτσι ώστε να δώσει μάχη ή να τραπεί σε φυγή όταν βρίσκεται σε κίνδυνο (Cannon1932).
Στις μέρες μας ο εννοιολογικός προσδιορισμός του στρες καθίσταται ιδιαίτερα προβληματικός έτσι ώστε ορισμένοι μελετητές να υποστηρίζουν ότι ο ορισμός του στρες που επιλέγεται, να εξαρτάται από το είδος της έρευνας που κάθε φορά διενεργείται.
Σύμφωνα με την θεωρία του Μάνου το άγχος αναφέρεται σε δυσάρεστες συναισθηματικές καταστάσεις που περιλαμβάνουν αισθήματα ανησυχίας, αναστάτωσης, φόβου, τρόμου ως αντίδραση σε ακαθόριστες μη αναγνωρισμένες απειλές ενώ κατά άλλους ως στρες ορίζεται ένας ευρύς αριθμός εξωτερικών– περιβαλλοντικών παραγόντων όπως για παράδειγμα τα εργασιακά προβλήματα ως στρεσογόνες καταστάσεις και οι αντιδράσεις όπως τα αισθήματα έντασης που προκαλούνται από δύσκολες συνθήκες στην επαγγελματική και προσωπική ζωή (Μάνος 1997).
Ο πιο συχνά χρησιμοποιούμενος ορισμός στη σύγχρονη βιβλιογραφία είναι αυτός που έχει διατυπωθεί από τον RichardLazarusο οποίος αναφέρει ότι το στρες δημιουργείται μέσω των διαδικασιών αλληλεπίδρασης μεταξύ των ατόμων και του περιβάλλοντός τους(Lazarus& Folkman1984).
Εργασιακό στρες
Στις μέρες μας ο χώρος εργασίας αποτελεί μία από τις κυριότερες πηγές χρόνιου στρες. Ως εργασιακό στρες ορίζεται το στρες που οφείλεται στην εργασία και εμφανίζεται όταν οι απαιτήσεις που οφείλονται σε παράγοντες εργασίας ξεπερνούν την ικανότητα αντιμετώπισης ή ελέγχου της κατάστασης(OSHA2000).
Το επαγγελματικό στρες είναι η κατάσταση ανισορροπίας του εργαζόμενου ανάμεσα στις απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιήσει και τους πόρους που διαθέτει για να ανταπεξέλθει στις συγκεκριμένες απαιτήσεις. Θεωρείται η αντίδραση που έχει ένα άτομο όταν δέχεται πιέσεις στο χώρο εργασίας του για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Έχει υποκειμενική μορφή καθώς τα ίδια δεδομένα για άλλους αποτελούν πηγή στρες και για άλλους όχι (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε 2007), ενώ εξαρτάται από την προσωπικότητα του ατόμου σε συνδυασμό με ένα κράμα βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραμέτρων.
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Υγεία και την Ασφάλεια της Εργασίας το εργασιακό στρες είναι μία κατάσταση και όχι ασθένεια ενώ τα διεθνή εγχειρίδια προβάλλουν το εργασιακό στρες ως απόρροια υπερβολικής πίεσης, ανασφάλειας και υπερβολικών απαιτήσεων στην εργασία, με αποτέλεσμα μια ποικιλία επιπτώσεων οι εκφάνσεις των οποίων δύνανται να αφορούν την υγεία του εργαζομένου, την εργασιακή του συμπεριφορά και εν γένει το τρόπο ζωής του (Wheatley2000).
Στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον ένα πλήθος στρεσογόνων παραγόντων σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την υγεία των εργαζομένων. Οι παράγοντες αυτοί εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία ως προς τη φύση τους και τις πιθανές επιδράσεις τους στην υγεία. Πρόκειται για παράγοντες χημικούς, φυσικούς, βιολογικούς αλλά και εργονομικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς. Οι ειδικοί έχουν προσδιορίσει 100.000 χημικές ουσίες, 200 βιολογικούς παράγοντες και 20 αντενδεικνυόμενες εργονομικές συνθήκες εργασίας.
Οι φυσικοί στρεσογόνοι παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος που πιθανολογείται ότι επιδρούν βλαπτικά στην υγεία είναι οι ακτινοβολίες, ο θόρυβος, η θερμοκρασία, οι συνθήκες φωτισμού ενώ στους βιολογικούς παράγοντες συμπεριλαμβάνονται διάφοροι μικροοργανισμοί όπως βακτηρίδια, ιοί και μύκητες. Οι ψυχοκοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες που αφορούν τις εργασιακές σχέσεις, την αξιολόγηση της εργασίας, το ρυθμό της και τις υπερωρίες χαρακτηρίζονται ως σημαντικές πηγές προβλημάτων τόσο για τη σωματική όσο και τη ψυχική υγεία των εργαζομένων (Τούντας 2011).
Ειδικότερα η συγκεκριμένη κατηγορία παραγόντων ξεχωρίζει ως προς τη φύση της καθώς δύναται υπό διαφορετικές συνθήκες να έχει θετικά αποτελέσματα και οι παρενέργειές της να ποικίλουν(Coxetal. 2000). Το γεγονός αυτό παρατηρείται καθώς τα άτομα διαφέρουν ως προς την ευαισθησία που επιδεικνύουν στα στρεσογόνα γεγονότα, τις ερμηνείες που τους δίνουν και τις αντιδράσεις που εμφανίζουν. Η εκδήλωση της κατάστασης εξαρτάται από τα ιδοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου καθώς και την προσωπικότητά του(Πούρκος 2001).
Βασικό ρόλο ανάμεσα στο στρεσογόνο γεγονός και στην αντίδραση του ατόμου παίζει η γνωστική εκτίμηση (Ασημακοπούλου 2004). Η αντίληψη για το στρες εξαρτάται από μια διαδικασία γνωστικής αξιολόγησης σύμφωνα με την οποία το άτομο οδηγείται σε μια εκτίμηση της σημασίας των γεγονότων και των αποθεμάτων που έχει στη διάθεσή του για να τα αντιμετωπίσει (Cohen& Lazarus1979, Lazarus1999).
Η διαδικασία αξιολόγησης ενός στρεσογόνου ερεθίσματος περιλαμβάνει δύο φάσεις. Στη φάση της πρωτογενούς αξιολόγησης το άτομο προσδιορίζει αν ένα γεγονός το αφορά και ενδέχεται να έχει απειλητικές επιπτώσεις γι’ αυτό. Στη φάση της δευτερογενούς αξιολόγησης το άτομο εκτιμά αν οι ικανότητές του επαρκούν έτσι ώστε να καταστεί δυνατό για να αντιμετωπίσει το στρεσογόνο γεγονός (Lazarus& Folkman1984, Lazarus1999).
Παράγοντες κινδύνου εργασιακού στρες
Στο πλαίσιο της περιήγησης στη βιβλιογραφία σχετικά με τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση στρες στον εργασιακό χώρο δύναται να συναντήσει κανείς ποικίλα θεωρητικά μοντέλα τα οποία έχουν ως στόχο να περιγράψουν, να εξηγήσουν και να προβλέψουν αυτή τη σχέση(Κάντας 1998). Τα θεωρητικά αυτά μοντέλα έχουν προτείνει ορισμένους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες κινδύνου δηλαδή παράγοντες που η παρουσία τους ή αντίθετα η απουσία τους στον εργασιακό χώρο σχετίζεται με την εμφάνιση του εργασιακού άγχους .
Το πιο ολοκληρωμένο θεωρητικό μοντέλο το οποίο λαμβάνει υπόψη την πολυπαραγοντική φύση του επαγγελματικού στρες είναι το δυναμικό μοντέλο εργασιακού στρες του Cooper(Cooper1988) όπως απεικονίζεται στην ακόλουθη εικόνα:
Ο Cooper ομαδοποιεί τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες κινδύνου δηλαδή τις πηγές του εργασιακού άγχους σε 6 μεγάλες κατηγορίες: α) εσωγενείς παράγοντες στην εργασία, β)παράγοντες που σχετίζονται με τον εργασιακό ρόλο ,γ) παράγοντες που αφορούν στις εργασιακές σχέσεις, δ) παράγοντες που σχετίζονται με την επαγγελματική ανάπτυξη της σταδιοδρομίας του ατόμου, ε) παράγοντες που σχετίζονται με την οργανωτική δομή του εργασιακού χώρου, στ) παράγοντες που αφορούν στη σχέση ανάμεσα στην οικογενειακή και εργασιακή ζωή.0ι συγκεκριμένοι παράγοντες επηρεάζουν αρνητικά το άτομο με άμεση απόρροια την εμφάνιση σωματικών, ψυχολογικών ή και ψυχοσωματικών ασθενειών σε συνδυασμό με συμπεριφορικές αντιδράσεις .
Συμπτώματα εργασιακού στρες
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες μελέτες πιστοποιούν το γεγονός ότι η συμπτωματολογία του στρες αυξάνεται ραγδαία επηρεάζοντας τόσο την προσωπική όσο και την κοινωνική ζωή του εργαζόμενου(Tyler& Cushway1998). Το εργασιακό άγχος επηρεάζει το άτομο τόσο σωματικά όσο και ψυχικά προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις. Πιο συγκεκριμένα τρεις είναι οι κύριες διαστάσεις της ζωής του ατόμου που επηρεάζονται από το άγχος: το σώμα, η ψυχή και η συμπεριφορά του.
Αναφορικά με τη διάσταση του σώματος οι εκφάνσεις της συμπτωματολογίας του εργασιακού στρες σχετίζονται με πόνους στο στήθος, συχνά κρυολογήματα, διαταραχές του ύπνου, μειωμένη όρεξη, έντονη εφίδρωση, ανικανότητα, λιποθυμικά επεισόδια, υψηλή αρτηριακή πίεση, διαρκές αίσθημα αδυναμίας, συχνή δυσπεψία, νευρικές συσπάσεις, κράμπες και μυϊκούς σπασμούς, πονοκεφάλους και ημικρανίες, κοιλιακά άλγη, διαταραχές περιόδου, κνησμούς, ταχυπαλμίες, τρόμο και ταραχή, γενική ανησυχία, χαμηλή θερμοκρασία άνω και κάτω άκρων, απώλεια βάρους(Αντωνίου 2002).
Σχετικά με τη ψυχοσύνθεση του εργαζόμενου το εργασιακό στρες έχει τη μορφή αρνητικών συναισθημάτων. Πιο συγκεκριμένα ο εργαζόμενος κυριεύεται από ευερεθιστότητα, θυμό, κατάθλιψη, αίσθημα απελπισίας, πεσιμιστικές αντιλήψεις, απογοήτευση, διαρκή φόβο, αίσθημα ενοχής και ντροπής , έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, παράνοια, φοβία καθώς και συναισθήματα μοναξιάς, αποτυχίας, ασχήμιας, εχθρότητας και ανικανότητας(Αντωνίου 2002).
Η τρίτη διάσταση που επηρεάζεται από το άγχος στον εργασιακό χώρο είναι η συμπεριφορά του ατόμου με άμεση απόρροια την εκδήλωση επιζήμιων συνηθειών όπως το έντονο κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η αυξημένη λήψη καφεΐνης και ο εθισμός σε φαρμακευτικές ουσίες .
Επιπρόσθετα ως συμπτώματα του εργασιακού άγχους που αφορούν τη συμπεριφορά του ατόμου θεωρούνται οι νευρικές συνήθειες όπως η ονυχοφαγία, το κούνημα των ποδιών και το μάσημα των μαλλιών καθώς επίσης το σπάσιμο αντικειμένων, τα ξεσπάσματα σε κλάμα, η αγοροφοβία, η κλειστοφοβία, η επιρρέπεια σε ατυχήματα, η απρεπής συμπεριφορά, η σωματική βία,η μερική ή ολική έλλειψη ελέγχου, η έλλειψη ενδιαφερόντων, οι απρόβλεπτες αλλαγές διάθεσης, η αύξηση απουσιών από την εργασία, η παραμέληση της εξωτερικής εμφάνισης και η αδυναμία αντιμετώπισης των καθημερινών δυσκολιών. Στον ακόλουθο πίνακα καταγράφονται ορισμένα από τα πιο κοινά συμπτώματα του εργασιακού στρες:
Πηγή: Ornelas Sandy and Brian H.Kleiner, New Developments in managing job related stress, Equal Opportunities International, Volume 22, 2003, pages 64-70
Επιπτώσεις εργασιακού στρες
Τα τελευταία 15 χρόνια το σκηνικό των συνθηκών εργασίας αλλάζει άρδην. Η εντατικοποίηση, οι ευέλικτες μορφές εργασίας, οι απροειδοποίητες αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς, οι αυξανόμενες απαιτήσεις από τους εργαζόμενους, οι νέες τεχνολογίες και η μοναχική εργασία προκαλούν καταστάσεις μεγάλης πίεσης που έχουν ως άμεση απόρροια μια σειρά από νέες επαγγελματικές ασθένειες όπως στρες, μυοσκελετικά προβλήματα, χρόνια κόπωση, ψυχολογική εξουθένωση και κατάθλιψη.
Χαρακτηριστικά η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη στρατηγική υγείας και ασφάλειας 2002-2006 κρούει το κώδωνα για τις αναδυόμενες ασθένειες καθώς αντιστοιχούν στο 20% των προβλημάτων υγείας των εργαζομένων και το κόστος τους σε χώρες με αναπτυγμένα συστήματα πρόληψης επαγγελματικού κινδύνου όπως η Δανία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Φιλανδία ξεπερνά το 2,5% του ΑΕΠ τους.
Επίδραση του στρες στην υγεία
Η μακροχρόνια μελέτη του στρες οδηγεί στη αποδοχή του γεγονότος πως οι προαναφερόμενες διεργασίες επιδρούν αρνητικά στην υγεία. Υπολογίζεται ότι το 50% των προβλημάτων του σύγχρονου ανθρώπου σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με το στρες. Οι επιπτώσεις των στρεσογόνων διεργασιών στην υγεία διακρίνονται σε άμεσες και μακροπρόθεσμες. Στις άμεσες επιπτώσεις δύναται να συμπεριληφθούν ο πόνος στην πλάτη, οι μυϊκοί σπασμοί,οι ταχυπαλμίες, τα οφθαλμολογικά προβλήματα, ο πονοκέφαλος, τα δερματικά εξανθήματα και η κόπωση.
Μακροπρόθεσμα η χρόνια επιβάρυνση από το στρες μπορεί να προκαλέσει σοβαρά νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά και η αρτηριακή υπέρταση ενώ έχει ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση νοσημάτων όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η κολίτιδα,οι αλλεργίες, οι ψυχικές διαταραχές και ορισμένα κακοήθη νεοπλάσματα. Το παρατεταμένο στρες δύναται να προκαλέσει ανωμαλίες στην καθημερινή ζωή και τον ύπνο του ατόμου ενώ το καθιστά πιο ευερέθιστο επηρεάζοντας την απόδοσή του στην εργασία και την δυνατότητά του για μάθηση.
Ως μακροχρόνια αντίδραση στο στρες αναφέρεται η υϊοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών όπως το κάπνισμα, η χρήση ναρκωτικών, η κατανάλωση οινοπνεύματος και η έλλειψη σωματικής άσκησης. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας της Σουηδίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η πρόκληση της αρρώστιας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αιτίες που σχετίζονται με τη ανθρώπινη συμπεριφορά. Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου είναι το κάπνισμα που ευθύνεται για το 9% της νοσηρότητας, το αλκοόλ που ευθύνεται για το 8,4%,η παχυσαρκία, η διατροφή καθώς και άλλοι συμπεριφορικοί παράγοντες(Τούντας 2011).
Το εργασιακό στρες έχει αναγνωριστεί ως ένας εργασιακός κίνδυνος ο οποίος δύναται να επηρεάσει την υγεία των εργαζομένων τόσο άμεσα όσο και έμμεσα, διαμορφώνοντας σε σημαντικό βαθμό το εισόδημα, το οποίο επιδρά αποφασιστικά στην υγεία. Σχετικά με τις άμεσες επιδράσεις η εργασία μπορεί να έχει ήπιες και άτυπες συνέπειες στην υγεία επηρεάζοντας το γενικότερο αίσθημα ευεξίας ή να έχει σοβαρές βλαπτικές επιδράσεις .
Βιβλιογραφικά αποδεικνύεται ότι οι επαγγελματικοί παράγοντες δύνανται να επιφέρουν βλάβες στην υγεία των εργαζομένων είτε εξαιτίας εργατικού ατυχήματος είτε χρόνιας έκθεσης που οδηγεί σε επαγγελματικό νόσημα(Σουρτζή & Βελονάκης 2004).Οι επαγγελματικές ασθένειες εκδηλώνονται λόγω της συστηματικής έκθεσης των εργαζομένων σε διάφορους βλαπτικούς παράγοντες που σχετίζονται με το αντικείμενο, τις συνθήκες και το τόπο εργασίας. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (OSHA) περίπου 142.000 Ευρωπαίοι εργαζόμενοι πεθαίνουν κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με επαγγελματικές ασθένειες ενώ 8.000 άτομα χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας εργατικών ατυχημάτων.
Στην περίπτωση της Ελλάδας αν και εμπειρικά αναφέρονται παρόμοια περιστατικά και νέες εργατικές ασθένειες, τα καταγεγραμμένα νοσήματα στη χώρα εμφανίζουν πτωτική τάση σε αντίθεση με τα αυξανόμενα ποσοστά εργατικών ασθενειών που καταγράφονται στην υπόλοιπη Ε.Ε(Kourouklis2009). Το Μάρτιο του 2010 παρουσιάστηκε ο αναθεωρημένος κατάλογος επαγγελματικής παθολογίας της Διεθνούς Οργάνωσης Υγείας με 100 επιπλέον νοσήματα από την έκδοση του 2002 στον οποίο περιλαμβάνονται και ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές (InternationalLaborOrganization 2010).
Καταδεικνύεται λοιπόν πως το εργασιακό άγχος επιβαρύνει τον ανθρώπινο οργανισμό, οι οργανικές συνέπειες του οποίου σχετίζονται με προβλήματα που αφορούν το καρδιαγγειακό, ανοσοποιητικό, μυοσκελετικό και ενδοκρινικό σύστημα.
Συνιστώσες του εργασιακού άγχους όπως ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, το παρατεταμένο ωράριο, η σύγκρουση ρόλων, η μη ικανοποίηση από την εργασία, η μειωμένη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων έχουν συσχετιστεί με εμφάνιση υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου και εμφράγματος του μυοκαρδίου. Σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες οι εργαζόμενοι που υφίστανται στρεσογόνο πίεση διατρέχουν τέσσερις με πέντε φορές μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων καθώς τα υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης βλάπτουν τα αιμοφόρα αγγεία και τους ιστούς στην καρδιά(Τούντας 1999).
Ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι το 16% των ανδρών και το 22% των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση που πάσχουν από καρδιαγγειακές παθήσεις έχουν βιώσει έντονο εργασιακό στρες (Αντωνίου 2002). Μία από τις διαπιστώσεις της έρευνας «WhitehallII» οδηγεί στην αποδοχή του γεγονότος ότι η εργασία υψηλών απαιτήσεων – χαμηλού ελέγχου απόφασης και η εργασία υψηλών απαιτήσεων –χαμηλής απολαβής αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου (Shimizuetal.2003).
Το εργασιακό άγχος μπορεί να επηρεάσει το καρδιαγγειακό σύστημα όχι μόνο μέσω των βιολογικών μεταβολών αλλά και μέσω της διατροφικής συμπεριφοράς του ατόμου. Τα άτομα που λειτουργούν υπό καθεστώς εργασιακού στρες βρίσκουν διέξοδο στην ταχεία απόλαυση φαγητού πλούσιου σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι(Olszewski& Levine2007).
Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι επιπτώσεις του εργασιακού άγχους στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι καταστέλλει τη λειτουργία του καθιστώντας το άτομο ευάλωτο σε ιογενείς λοιμώξεις. Επιπρόσθετα κατηγορείται για αυτοάνοσες θυρεοειδοπάθειες όπως η χρόνια «θυρεοειδίτιδα Hashimoto»,ο «υπερθυρεοειδισμός Graves» και η «θυρεοειδίτιδα της λοχείας» οι οποίες προσβάλλουν το 5% του συνολικού πληθυσμού(Brent2008).
Το εργασιακό στρες επηρεάζει άμεσα το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού. Τα πιο συχνά επαγγελματικά νοσήματα που σχετίζονται με το εργασιακό στρες είναι οι μυοσκελετικές παθήσεις. Ως μυοσκελετικές παθήσεις ορίζονται οι βλάβες μυών του σώματος όπως οι μύες, οι σύνδεσμοι, οι τένοντες, οι αρθρώσεις, τα οστά και τα αγγεία οι οποίες προκαλούνται ή επιδεινώνονται από το άμεσο εργασιακό περιβάλλον (OSHA2007).
Στην Ευρώπη το 1/4 των εργαζομένων δηλώνει ότι υποφέρει από πόνους στη ράχη και στην οσφυϊκή χώρα ενώ το 1/4 από μυαλγίες καθιστώντας έτσι τα προβλήματα αυτά ως τα συνηθέστερα που σχετίζονται με την εργασία(Eurofound, 2007).
Επιπρόσθετα αξίζει να σημειωθεί ο αντίκτυπος των μυοσκελετικών παθήσεων στην οικονομία των ευρωπαϊκών χωρών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της «FitforworkEurope» που μελετά προβλήματα σχετιζόμενα με το εργασιακό περιβάλλον, αναφέρει ότι το 49% των αναρρωτικών αδειών οφείλονται σε μυοσκελετικά προβλήματα και κοστίζουν στην Ευρώπη 240 δισεκατομμύρια ευρώ.
Συμπεράσματα
Διαπιστώνεται ότι το επαγγελματικό στρες αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την υγεία και την ασφάλεια του εργατικού δυναμικού της Ευρώπης.Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη λήψης των απαραίτητων εκείνων μέτρων που θα συμβάλλουν στην προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. Η πρόληψη και η βέλτιστη διαχείριση του φαινομένου δύναται να εξασφαλίσει στο σύνολο των εργαζομένων τα εφόδια που θα συμβάλλουν στη θωράκιση της προσωπικότητάς τους ώστε να αφοσιωθούν με ασφάλεια στην επιτέλεση των εργασιακών τους καθηκόντων.
Βιβλιογραφία
Ελληνική Βιβλιογραφία
Αντωνίου, Σ., (2002), Πηγές εργασιακού στρες, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, Αθήνα
Ασημακοπούλου, Μ., (2004), Η επαγγελματική εξουθένωση, η επαγγελματική ικανοποίηση και η εμπλοκή στην εργασία στο δημόσιο τομέα, Πτυχιακή Εργασία, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πάτρα
Πούρκος, Μ., (2001), Ιδιοσυγκρασία και άγχος, Επιστημονικές έρευνες και διαπιστώσεις
Σουρτζή, Π. & Βελονάκης, Ε., (2004), Διερεύνηση αναγνώρισης και καταγραφής εργατικών ατυχημάτων στα νοσοκομεία, Νοσηλευτική, 43(1), 100-106
Τούντας, Γ., (2011), Κοινωνία και υγεία, Οδυσσέας, Νέα Υγεία
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
Cannon, W.B.,(1932), The wisdom of the body,New York, Norton
Cooper,C.L.& Payne,R.,(1988), Causes coping and consequences of stress at work,Chichester: John Wiley & Sons
Cox,T.,Griffiths,A.,Borlome,C.,Randall,R.& Rial-Gonzalez,E.,(2000),Organizational interventions for work stress: a risk management approach, HSE Contract Research Report, ISBN 0 7176 18382, HSE Book, Sudbury
Kourouklis,G.N.,(2009), Disability from occupational diseases in Greece,Occup Med (Lond), 59:515-517
Lazarus,R.S.& Folkman,S.,(1984), Stress appraisal and coping,New York: Springer
Olszewski,P.K.& Levine,A.S.,(2007), Central opioids and consumption of sweettastants: when reward out weights homeostasis,Physial Behav, 91:506-512
Ornellas,S.& Kleiner,H.B.,(2003), New developments in managing job related,Stress, Equel Oppurtinities International, Volume 22, pp.64-70
Shimizu,T.,Mizoue,T.,Kubota,S.,Mishima,N.,Nagata,S.,(2003), Relatioship between burnout and communication skill training among Japanese hospital nurses: A pilot study,J Occup Health, 45: 185-190
