Φανή Βαβύλη
Αρχιτέκτων,MsA. PhD., Καθηγήτρια Α.Π.Θ.
Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της UIA
Αναπληρωματικό μέλος του Συμβουλίου της UIA
Executive member UIA-PHG
Ιδρυτικό μέλος του GUPHA
Η θέση - τοποθεσία (η χωροθέτηση) για τα νοσοκομεία και τα σανατόρια τα παλαιότερα χρόνια επιλέχθηκε με κριτήριο την εκμετάλλευση των ευνοϊκότερων παραμέτρων του φυσικού περιβάλλοντος,.
Εν αντιθέσει με το παρελθόν η τρέχουσα ιατρική πρακτική χαρακτηρίζεται από την αυξημένη γνώση και την τεχνολογική πρόοδο με αποτέλεσμα τα σύγχρονα νοσοκομεία να χαρακτηρίζονται , ως προς στον σχεδιασμό και την λειτουργία τους από μια τεράστια αλληλεπίδραση πολυάριθμων παραγόντων (εξυπηρέτηση των πολύπλοκων αναγκών των χρηστών και των εργαζομένων , χρήση νέων υλικών και τεχνολογιών, κά.) . Αυτή η πολυπλοκότητα και συνθετότητα έχει και σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη νέων προβλημάτων όπως και το αποκαλούμενο «sick building syndrome»
Όπως κάθε άλλος τομέας της Αρχιτεκτονικής στον 21ο αιώνα έτσι και ο τομέας που άπτεται του σχεδιασμού των Χώρων Υγείας και Νοσηλευτικής Φροντίδος απαιτεί καινοτόμες προσεγγίσεις .
Αιτίες αυτών των προσεγγίσεων είναι πολλές όπως η απαίτηση (και αναγκαιότητα) για μείση του χρόνου σχεδιασμού και κατασκευής τους, η τάση για μεγα-οικοδομήματα , η εξειδίκευση των κλινικών (παιδιατρικές μαιευτικές, κλπ.), η αλλαγή της επιδημιολογίας και των ανθεκτικών ιογενών λοιμώξεων , η ανάπτυξη πολυανθεκτικών νοσοκομειακών λοιμώξεων , η επανεμφάνιση παλαιών λοιμώξεων (π.χ φυματίωση) αλλά και η ανάπτυξη των υποστηρικτικών logistics.
Οι τάσεις που υπάρχουν σήμερα είναι αυτές του πράσινου νοσοκομείου που λαμβάνει υπ’ όψιν την ενέργεια και την διαχείριση του άνθρακα αλλά και την αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επίσης η καλή διαχείριση των προμηθειών, η προώθηση των μοντέλων φροντίδας πιο κοντά στο σπίτι, η τηλεϊατρική, καθώς και οι ευκαιρίες εργασίας στο σπίτι. Επιπροσθέτως σε αυτό λαμβάνονται υπ’ όψιν η αποτελεσματική χρήση του νερού με αποφυγή της αγοράς εμφιαλωμένου νερού, η αξιοποίηση της θέρμανσης και τέλος τα κατάλληλα μέτρα για τα απόβλητα . Πέρα όμως από τα προηγούμενα παραμένει και γίνεται κεντρικότερη στο σχεδιασμό και τη λειτουργία η επιδίωξη ενός φιλικού, για τον ασθενή και το προσωπικό, θεραπευτικό περιβάλλον (στο νοσοκομείο, σε υποστηρικτικές μονάδες κτλ.).
Έτσι ένα σύγχρονο νοσηλευτικό ίδρυμα πρέπει να χαρακτηρίζεται σύμφωνα με το Budapest Declaration of Health Promoting Hospitals από βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας και της ποιότητας και της ποικιλίας του φαγητού (για ασθενείς και προσωπικό), από την προσήλωση στην αύξηση και την βελτίωση της πληροφορίας και της επικοινωνίας , από προγράμματα επιμόρφωσης και εκπαίδευσης για ασθενείς και συγγενείς, από την δημιουργία ενός νοσοκομειακού περιβάλλοντος υποστηρικτικού, ανθρώπινου και με ενδιαφέρον που τονώνει και αναζωογονεί ιδιαίτερα τους ασθενείς με μακροχρόνια παραμονή. Τέλος από την ευαισθητοποίηση για την σημασία του νοσοκομειακού περιβάλλοντος στην υγεία των ασθενών, του προσωπικού και των επισκεπτών .
Εν συντομία ως προς την αρχιτεκτονική ενός νοσηλευτηρίου επιδιώκεται μια αισθητική αλλά και αρμονία σε σχέση και με τον περιβάλλοντα χώρο, από την καλή τοποθέτηση του κτιρίου στο οικόπεδο (προσανατολισμός, θέα, κλίσεις εδάφους, κοκ.) , αλλά και από την εύκολη πρόσβαση και την καλή σύνδεση με τα δημόσια μέσα μεταφοράς.
Σημαντική επίσης είναι η λειτουργικότητα (πχ. προσανατολισμός και αποφυγή περιττών κινήσεων μέσα στο κτιριακό συγκρότημα),η ύπαρξη αυλών – αιθρίων, άφθονοι χώροι στάθμευσης, κατάλληλα διαμορφωμένος χώρος Α’ Βοηθειών , η συνέχεια του εσωτερικού με το εξωτερικό , η ενσωμάτωση των διεθνών προτύπων εργονομίας στον σχεδιασμό [π.χ διαστάσεων όσον αφορά τα χειρουργεία, κλίνες εξεταστηρίων], αλλά και η δυνατότητα τροποποίησης του κτιρίου για μελλοντικές ανάγκες (ευελιξία, επεκτατότητα)
Όσον αφορά τον εσωτερικό χώρο της μονάδας υγείας πρέπει να είναι οικείος και οικιακός , να έχει δρόμους κίνησης με εσωτερική συνέχεια, να χαρακτηρίζεται από ευχάριστο εσωτερικό περιβάλλον: αναπαυτικό φωτισμό, κατάλληλα χρώματα, αλλά και διαδρόμους, πχ, στις νοσηλευτικές μονάδες με φως, χρώμα, πράσινο και, απαραίτητα, έργα τέχνης .
Επίσης να υπάρχουν προσεκτικά σχεδιασμένοι χώροι θαλάμων που για να εξασφαλίζεται η καλή διαπροσωπική σχέση γιατρού – ασθενή αλλά και η αναγκαία απομόνωση ασθενών σε περιπτώσεις πολυανθεκτικών νοσοκομειακών λοιμώξεων. Τέλος να εξασφαλίζεται κατά το δυνατόν η ιδιωτικότητα (σεβασμός δικαιωμάτων του ασθενούς) .
Αναγκαία επιπροσθέτως είναι η ύπαρξη ενός καθαρού και εύληπτου συστήματος σήμανσης και προσανατολισμού [πινακίδες, γραφή, κ.ά.] και η εύκολη πρόσβαση στο χώρο υποδοχής και πληροφοριών ειδικά για ασθενείς με κινητικά προβλήματα και άλλες γνωσιακές εκπτώσεις αλλά και εκπτώσεις των αισθητηρίων οργάνων (διαταραχές όρασης-ακοής κλπ)
Πέρα όμως από τον παραπάνω ορθό σχεδιασμό αναγκαία είναι και η περιοδική αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των παραπάνω μέτρων προς αυτές τις κατευθύνσεις (ανατροφοδότηση (feed back process)–λήψη διορθωτικών μέτρων )
Συμπερασματικά οι νέες τάσεις που εφαρμόζονται διεθνώς όσον αφορά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των νοσηλευτικών ιδρυμάτων (πράσινο νοσοκομείο, νοσοκομείο φιλικό στον χρήστη υπηρεσιών υγείας και το προσωπικό του) δεν αποτελούν πολυτέλεια, όπως συχνά εκλαμβάνεται, αλλά ανάγκη διότι έτσι εξοικονομούνται πόροι (αναγκαίοι και σε αναζήτηση σήμερα).
Βιβλιογραφία
http://www.greenhospital-project.eu/
http://home.howstuffworks.com/home-improvement/construction/green/hospitals-going-green1.htm
Saving Carbon, Improving health, NHS Carbon Reduction Strategy for England Sustainable Development Unit, Jan. 2009
Department of Health, 2008. Taking the long term view: the Department of Health’s strategy for delivering sustainable development 2008-2011, London: HSMO
Department of Health, 2008. Health Technical Memorandum 07-04: Water management and water efficiency (HTM) London: HMSO
Vavili, F. Aspects of healing Environments, ZITI publ., Thessaloniki, 2009
Vavili, F. “Ward Units: What is New?” Incalculability of Architecture, editor Robert Barelkowski, Poznan 2006
Bαβύλη, Φ. ‘Σχεδιάζοντας για τους Hλικιωμένους’, Eκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002
Bαβύλη, Φ. ‘Κτίρια για την Ψυχική Yγεία, Eκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002,
